برگرفته از کتاب: منهج اهل السنة و الجماعة فی الإعتقاد
تألیف: گروهی از علما و اساتید متخصص در عقیده از دانشگاه اسلامی مدینه منوره

تعریف ولایت
ولایت یعنی محبت، دوستی و یاری رساندن؛ و هم چنین به حفاظت، حراست و زیر نظر داشتن نیز اطلاق می‌شود .
خداوند می فرماید:* وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ * «و نیکی با بدی یکسان نیست [بدی را] با آن چه بهتر است دفع کن آنگاه کسی که میان تو و او دشمنی است گویی دوستی یکدل می‏گردد ».
ولایت با فتح واو (واو مفتوحه) به معنای کمک و یاری رساندن است . خداوند می فرماید:* وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاء بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ* « مردان و زنان با ایمان یاری کنندگان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وا می‏دارند و از کارهای ناپسند باز می‏دارند » .

و به طور مطلق منظور از آن ایمان است . الله تعالی می فرماید: * هُنَالِکَ الْوَلَایَةُ لِلَّهِ الْحَقِّ هُوَ خَیْرٌ ثَوَابًا وَخَیْرٌ عُقْبًا* «در آنجا [آشکار شد که] یاری به خدای حق تعلق دارد [نزد] اوست بهترین پاداش و [اوست] بهترین فرجام».
همه مؤمنان ولی خدا (اولیاء الله) و کافران نیز اولیاء الشیطان هستند و شیطان هم ولی آن هاست . خداوند می فرماید: * اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّوُرِ وَالَّذِینَ کَفَرُواْ أَوْلِیَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ* «خداوند سرور کسانی است که ایمان آورده‏اند آنان را از تاریکی‌ها به سوی روشنایی می‏برد و[لی] کسانی که کفر ورزیده‏اند سرورانشان [همان عصیانگران=] طاغوتند که آنان را از روشنایی به سوی تاریکی ها می‏برند آنان اهل آتشند که خود در آن جاودانند » .
ولایت به افراد محدودی اختصاص ندارد
ولایت مختص یکی از مؤمنان نمی باشد به گونه ای که بعضی از مردم گمان می کنند. و ولی کسی نیست که بعضی از کارهای خارق العاده انجام دهد که دیگران نتوانند آن را انجام دهند بلکه هم چنان که بیان کردیم ولایت مترادف ایمان است پس ولی همان مؤمن است پس ولایت نیز همانند ایمان همان گونه که مذهب اهل سنت و جماعت بر آن است فزونی و نقصان می پذیرد .
ویژگی های اولیای خداوند
خداوند باری تعالی ویژگی های اولیاء را در این آیات شریفه بیان می کند:* أَلا إِنَّ أَوْلِیَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ ?? الَّذِینَ آمَنُواْ وَکَانُواْ یَتَّقُونَ ?? لَهُمُ الْبُشْرَى فِی الْحَیاةِ الدُّنْیَا وَفِی الآخِرَةِ* «آگاه باشید که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‏شوند آنان هستند که ایمان آورده و تقوا پیشه کرده اند. در زندگی دنیا و در آخرت مژده برای آنان است » .
در آیه اول: بشارت و مژده ای است برای مؤمنان که اولیای خدا می باشند به این که آنان دچار ترس و ناراحتی نمی شوند .
در آیه دوم: محدود کردن مفهوم اولیاء است و ایشان کسانی هستند که به خدا ایمان آورده و تقوا پیشه کرده اند. پس تقوا میزانی است که با آن ولی از دیگران شناخته می شود .
و کسی که ادعا کند ولایت درجه ای برای وصل شدن به خداوند است و حق تصرف در جهان هستی را دارد یا این که او غیب می داند یا قادر به انجام کاری است که غیر از خداوند کسی قادر به انجام آن نیست یا این که تکالیف شرعی از گردن اوساقط می شود بر خداوند دروغ بسته و به مقام ربوبیت و الوهیت نیز تجاوز کرده است .
انبیا از تمام اولیا بافضیلت ترند
کسی که چنین پندارد که اولیا درجه ای دارند که از مقام انبیا بالاتر است بر خداوند دروغ بسته و بدون علم سخنی را به خداوند نسبت داده است زیرا خداوند می فرماید:* فَأُوْلَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ * «آن ها در زمره کسانی خواهند بود که خدا ایشان را گرامی داشته [یعنی] با پیامبران و صدیقین… » که خداوند در این آیه با انبیا شروع کرده است .
خداوند تبارک و تعالی ولی مؤمنان و صالحان می باشد چنان که می فرماید:* إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنتُمْ تُوعَدُونَ ?? نَحْنُ أَوْلِیَاؤُکُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَفِی الْآخِرَةِ* «در حقیقت کسانی که گفتند پروردگار ما خداست سپس ایستادگی کردند ملائکه بر آنان فرود می‏آیند [و می‏گویند] هان بیمناک وغمگین نباشید و به بهشتی که وعده یافته بودید شاد باشید. در زندگی دنیا و در آخرت دوستانتان ماییم ». الله تعالی در داستان یوسف علیه السلام می فرماید:* أَنْتَ وَلِیِّی فِی الدُّنْیَا وَالْآَخِرَةِ تَوَفَّنِی مُسْلِمًا وَأَلْحِقْنِی بِالصَّالِحِینَ* «تو در دنیا و آخرت مولای منی مرا مسلمان بمیران و مرا به شایستگان ملحق فرما» و می فرماید:* إِنَّ وَلِیِّیَ اللَّهُ الَّذِی نَزَّلَ الْکِتَابَ وَهُوَ یَتَوَلَّى الصَّالِحِینَ * «بی‏تردید سرور من آن خدایی است که قرآن را فرو فرستاده و هم او دوستدار شایستگان است» .